Ο ελληνικός πολιτισμός στο χώρο και στο χρόνο.
Όταν μιλούμε για ελληνικό πολιτισμό, εννοούμε συνήθως τον
πολιτισμό στην κλασσική εποχή της Ελλάδας, ή ακόμα πιο περιορισμένα, τον
πολιτισμό των Αθηνών στην εποχή του Περικλή. Πολύ πριν όμως από αυτό το λαμπρό
αλλά πρόσκαιρο πολιτισμό υπήρξαν ο κυκλαδικός, ο μινωικός κι ο μυκηναϊκός ο αιγιακός
όπως τον ονομάζουμε σήμερα. Αυτός, όχι μόνο ήταν πολύ μεγαλύτερης διάρκειας,
αλλ’ απετέλεσε και τον πρώτο πολιτισμό της Ευρώπης και το βάθρο του κλασσικού
πολιτισμού. Κι ύστερα, απλώνεται επί αιώνες ο ελληνιστικός, που διαμόρφωσε τον
ρωμαϊκό, το βυζαντινό κι αυτόν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό της Αναγέννησης και του
Ουμανισμού: η δυτική σκέψη.
Η Επιστήμη γεννιέται, ο κόσμος ερμηνεύεται.
Εκεί γεννήθηκε, στις παρυφές της Ασίας: από τον 8ο
μέχρι τον 6ο αιώνα π.χ. Στη Γή της Ιωνίας εκδηλώθηκε πρωταρχικά η
ελληνική τέχνη και η φιλοσοφία, δηλαδή η επιστήμη. Κληρονόμος των
προγενέστερων, αλλά και σε διαρκή επαφή με όλους τους ασιατικούς πολιτισμούς
και τον αιγυπτιακό,η Μεγάλη Ιωνία σκορπούσε επί τρεις αιώνες την ακτινοβολία
της ανά την Μεσόγειο: αυτή με τους σοφούς της, τους ποιητές της, τους
καλλιτέχνες: εκεί σμιλεύτηκαν τα πρώτα παριανά μαρμάρινα αγάλματα με τις
βαμμένες ωραίες κόρες και κούρους, εκεί λαξεύτηκαν οι πρώτοι ιωνικοί μαρμάρινοι
λατρευτικοί ναοί, εκεί δημιουργήθηκαν οι πλέον περίλαμπρες μορφές του ελληνικού
πνεύματος, τις οποίες διέσπειρε σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο. Συγχρόνως, η
Ιωνία με τα εμπορικά κέντρα της και τους θαλασσοπόρους της: μονάχα η μεγάλη
ναυτική πολιτεία, μητέρα-πόλη της Μιλήτου, θα ιδρύσει ενενήντα πόλεις στις
όχθες της Μαύρης Θάλασσας. Το εμπόριό της με όλα τα κέντρα της Ασίας είχε γίνει
ο πλουσιότερος τόπος. Και «όπου υπάρχει άφθονος πλούτος, εκεί ενθρονίζεται η
πολυτέλεια, οι απολαύσεις, ο έρωτας», καθώς γράφει ο Ευριπίδης.
 |
 |
|
Η Πεπλοφόρος
Κορυφαίο
έργο αττικού εργαστηρίου. Το όνομά της οφείλεται στο ένδυμα που φορά, είδος
πέπλου. Πιθανώς απεικονίζει όχι μια Κόρη αλλά τη θεά Άρτεμη με βέλη και τόξο
στα χέρια. Γύρω στο 530 π.Χ. Μάρμαρο Πάρου (Ακρ. 679)
|
Η Κόρη του Αντήνορος
Η
μεγαλύτερη Κόρη της Ακρόπολης, έργο του σπουδαίου γλύπτη Αντήνορα. Η επιγραφή
αναφέρει: Ο Νέαρχος, ο κεραμέας (;), αφιέρωσε το άγαλμα στην Αθηνά ως απαρχή
(από τα πρώτα κέρδη). Το κατασκεύασε ο Αντήνορας, ο γιος του Ευμάρους. 525-500
π.Χ. Μάρμαρο Πάρου (άγαλμα) και Πεντέλης (βάση) (Ακρ. 681)
|
H Κόρη με τα αμυγδαλωτά μάτια
Λεπτοκαμωμένη
και εκφραστική είναι από τις ωραιότερες Κόρες της Ακρόπολης. Γύρω στο 500 π.Χ.
Μάρμαρο Πάρου (Ακρ. 674)
|
Η θηλυκή φύση και η Άνοιξη
Τα κορίτσια ήταν φημισμένα για την ομορφιά τους, για την
πολυτέλεια των ενδυμάτων τους και τα άφθονα βαρύτιμα στολίδια τους. Από τον
ασιατικό κόσμο με τη διαρκή επαφή τους πήραν την ανατολίτικη ηδυπάθεια, τη
μανία της πολυτελούς επίδειξης, έδωσαν όμως στα στοιχεία αυτά ελληνικό γούστο,
με τέτοιο τρόπο ώστε να τα απαλλάξουν από το βάρβαρο χαρακτήρα τους: το
κτένισμα, ο τρόπος με τον οποίο κοσμούσαν το σώμα τους με τα φανταχτερά
στολίδια τους, οι διαφανείς και έξωμοι και σκανδαλιστικές ενδυμασίες τους από
λινό χιτώνα και ιμάτιο που τόνιζαν τη θηλυκότητά τους, το βάψιμο των ματιών
τους και των χειλιών τους: όλα στα κορίτσια της Ιωνίας είχαν αποκτήσει ένα ασυναγώνιστο
θέλγητρο γοητευτικής κομψότητας και αρμονικής ομορφιάς. Οι Ελληνίδες της Μικράς
Ασίας γελούσαν πάντα ξέγνοιαστες. Το ιωνικό χαμόγελο έχει μείνει ονομαστό στην
ιστορία της Τέχνης. Στο πρόσωπο των κοριτσιών ήταν ζωγραφισμένη μια αιώνια
Άνοιξη.
Ο πρώτος ξεριζωμός...η ιστορία προειδοποιεί...
Αλίμονο, έφτασε και η μέρα της μεγάλης καταστροφής: οι
Μηδο-Πέρσες από τα μέσα του 6ου αιώνα ξεχύθηκαν στη Μ. Ασία, Με την
εισβολή και την κατάκτηση, η Ιωνία άρχισε να σβήνει. Οι πιο πλούσιες
οικογένειες, όλοι οι λόγιοι καλλιτέχνες, ζήτησαν άσυλο κοντά στ’ αδέλφια τους:
στα νησιά της Δέκατης θνητής Μούσας Σαπφούς και του Αλκαίου, του Πολυκράτη και
του Ευπαλίνου, του Αρχίλοχου. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, όπου
επικρατούσε το ιωνικό στοιχείο και είχε τα λιμάνια της στραμμένα προς τα νησιά
του Αρχιπελάγους και τα παράλια της Μ. Ασίας. Στην ελεύθερη και φιλόξενη για
όλους τους ελληνικούς λαούς Πόλη της Προμάχου Αθηνάς, άλλωστε τη θεωρούσαν σαν
στοργική μητέρα όλων των Ιώνων.
Το Ιωνικό χαμόγελο στην Αθήνα
Συνέρρευσαν λοιπόν σαν πρόσφυγες τα καλύτερα στοιχεία της Ιωνίας
και η Γη της Παλλάδας πλημμύρισε από ζωή, ομορφιά, χαρά. Οι κόρες της Αθήνας
έμαθαν από τα κορίτσια της Ιωνίας να ντύνονται και να στολίζονται με πολυτέλεια
και στα χείλια τους έλαμψε το ιωνικό χαμόγελο της ανοιξιάτικης ζωής και του
έρωτα.
Οι «ιέρειες» του Εκατόμπεδου
Στα χρόνια του Πεισίστρατου χτίστηκε στην Ακρόπολη το
Εκατόμπεδον, το Τέμενος της Παρθένου Θεάς. Και οι φημισμένοι Ίωνες καλλιτέχνες
το διακόσμησαν: παρέταξαν και λάξεψαν στον περίβολό του μαρμάρινα αναθήματα
αγαλμάτων κοριτσιών της Ιωνίας, που είχαν εκπατριστεί στην Αθήνα. Παράστεκαν το
Τέμενος σαν ένα είδος «ιέρειες» της ευγνωμονούσας πατρίδας τους προς την
Προστάτιδα θεά της πόλης που τις δέχτηκε σαν προσφυγοπούλες.
Από την Αντιγόνη, στον Παρθενώνα
Όμως οι πρόσφυγες, σοφοί, καλλιτέχνες και ποιητές, μια
τέτοια αίσθηση δημιούργησαν, ένα τέτοιο κύμα καλλιτεχνικής και πνευματικής
δράσης, ώστε μετά τους μηδικούς πολέμους, συνέβαλαν και αυτοί στην αθηναϊκή
δόξα του Πέμπτου Αιώνα: του Αιώνα της Αντιγόνης, του Σοφοκλή, του Φιλάνθρωπου
Προμηθέα του Αισχύλου, του Ιπποκράτη και του Παρθενώνα, που εκφράζει καλύτερα
από κάθε άλλο, την ψυχή του ελληνικού Λαού και την αντίληψη της ομορφιάς. Και όπως
γράφει ο Θουκυδίδης, ήταν «το σχολείο της Ελλάδας», έννοια καθαρά πολιτική, στο
μέτρο που οδήγησε τις πιο φωτισμένες πολιτείες του ελληνικού λαού στην άσκηση της
Δημοκρατίας.
Από τους Μήδους στον Έλγιν...
Όταν μετά τη νίκη της Σαλαμίνας ξαναγύρισαν οι Αθηναίοι
στην Ακρόπολη, βρήκαν όλα τα ιερά ερειπωμένα και τα έργα τέχνης λεηλατημένα και
κατατεμαχισμένα από τη λύσσα των Μήδων επιδρομέων: οι «Κόρες», τα αναθήματα των
Ιώνων καλλιτεχνών, ριγμένες από τα βάθρα τους, ακρωτηριασμένες. Οι Αθηναίοι
τότε έσκαψαν ένα βαθύ λάκκο και τις έθαψαν τη μία δίπλα στην άλλη, με
ιεροτελεστία. Μετά από δυόμιση χιλιάδες χρόνια, κατά το τέλος του 19ου
αιώνα, η αρχαιολογική σκαπάνη του κεφαλλονίτη καθηγητή Παναγή Καββαδία τις βρήκε
έτσι όπως είχαν ακρωτηριαστεί από τους Πέρσες και ταφεί από τους Αθηναίους.
Υ.Γ.: τα ίδια χρόνια, η ίδια σκαπάνη, σε σχετική σημείωση
του Παυσανία, αποκάλυψε το Θέατρο της Επιδαύρου.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΓΚΑΡΟΓΙΑΝΝΗΣ
Υπάρχουν 0 σχόλια. Πατήστε εδώ για να προσθέσετε το δικό σας
|