Σημαντική βιβλιογραφική και αρχειακή έρευνα πραγματοποιεί εδώ και καιρό ο  Γιάννης Γ. Κούρκουλος Πρώην Δήμαρχος Κερκυραίων, με αντικείμενο μελέτης πτυχές της κερκυραϊκής και κορακιανίτικης ιστορίας. Αποτέλεσμα αυτής της εργασίας είναι και το πόνημα που δημοσιεύουμε σήμερα, "για να μαθαίνουν οι νεώτεροι και να θυμούνται οι παλαιότεροι".

"Παρότι έχουν περάσει 153 ολόκληρα χρόνια από τότε (1864), ο μύθος περί του ότι τάχα οι Κορακιανίτες και οι Κοινοπιαστινοί δεν ψήφισαν την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα καλά κρατεί.

Η πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετική: Ήσαν σαφώς υπέρ της Ένωσης.

Παραθέτω μερικά από τα αποδεικτικά στοιχεία αυτής μου της άποψης:...

1.Κανένας ιστορικός δεν έχει γράψει κάτι τέτοιο, δηλαδή ότι δεν ψήφισαν την Ένωση. Ούτε κάποιο σχετικό κείμενο έχει δημοσιευθεί ή κοινωνιολογηθεί.

2.Ποτέ δεν τέθηκε σε ψηφοφορία (π.χ. δημοψήφισμα) το θέμα της Ένωσης.

3.Αν γινόνταν κάποια ψηφοφορία για την Ένωση, που δεν έγινε, δεν είχαν δικαίωμα να ψηφίσουν όλοι οι κάτοικοι. Για να ψηφίσει κάποιος έπρεπε να συγκεντρώνει τα εξής προσόντα:

α) Ηλικία 21 ετών και άνω, β) Κατοχή ακίνητης περιουσία αξίας 1800 δίστηλων ή περίπου 374 λιρών στερλινών (1), γ) Έμποροι «γεγλωπώλαι» (μπακάληδες), κολλυβισταί (αργυραμοιβοί), πλοίαρχοι, ετήσιο εισόδημα ίσης αξίας, δ) να μπορεί να διαβάζει και να γράφει στην “καθομιλουμένην” γλώσσαν μετρίως, ε) να μην υπάρχει καταδικαστική ποινική απόφαση εις βάρος του, και στ) Εάν ήταν κάτοχος Πανεπιστημιακού πτυχίου, αρκούσε μόνον το προσόν αυτό.

Η εγγραφή στον εκλογικό κατάλογο γινόταν κατόπιν αιτήσεως του ενδιαφερομένου, βαρυνόμενου να αποδείξει ότι πράγματι διαθέτει τα απαιτούμενα για να μπορεί να ψηφίζει προσόντα.

Πολύ λίγοι συνεπώς είχαν δικαίωμα ψήφου. Συγκεκριμένως:

Στην Κορακιάνα (ήσαν τότε Άνω και Κάτω μαζί) επί κατοίκων 2.483) (απογραφή 1861) είχαν γραφεί στον εκλογικό κατάλογο και εδικαιούντο να ψηφίσουν 97, ήτοι ποσοστόν 3,9%  και όταν, αργότερα, έγινε μικρή βελτίωση της Εκλογικής Νομοθεσίας, ήσαν εγγεγραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο 211 (το 1862), ήτοι το 8,4% των κατοίκων. Στους Κοινοπιάστες με 800 περίπου κατοίκους, δικαιούμενοι ψήφου 13 και 24 αντιστοίχως, δηλαδή 1,6% και 3%. (Βλεπ. Εφημ. Επίσημη Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων, 431/37.7.1859 και 595/1862).

4.Επίσκεψη Αρμοστή Γλάδστωνα στην Κορακιάνα

Την 27.1.1859, και με το νέο ημερολόγιο 9.2.1859, επισκέπτεται την Κορακιάνα ο Άγγλος Αρμοστής - Πολιτικός Απεσταλμένος Ουΐλιαμ Γλάδστων, περισσότερο με τη δεύτερη ιδιότητα του, αφού ήλθε, κατά την κρατούσα άποψη, για να διαπιστώσει προσωπικώς εάν οι Επτανήσιοι επιθυμούν όντως την Ένωσή τους με την Ελλάδα. Το γεγονός έχει καταγράψει στις ιδιόγραφες σημειώσεις του περί των συμβαινόντων που κρατούσε (ολόκληρα τετράδια) ο μεγαλέμπορος Παναγιώτης Σ. Σαμαρτζής.

Ένα μέρος του ιδιαίτερα σημαντικού αυτού γραπτού υλικού έδωσε προς δημοσίευση, ο απόγονός του, γνωστός Κερκυραίος Λογοτέχνης Γιώργος Κάρτερ. Έτσι, το έτος 2000, δηλαδή 136 χρόνια μετά την Ένωση, το “Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο” εξέδωσε, με επιμέλεια Γιώργου Κάρτερ, το βιβλίο με τίτλο “Παναγιώτης Σ. Σαμαρτζής” Καθημερούσιες Ειδήσεις. Κέρκυρα 1854 -1867». Στον πρόλογό του ο Γ. Κάρτερ (σελ. 12) λέγει: “…Ο πρόγονός μου, σημειώνει ειδησεογραφικά τα περιστατικά και τα γεγονότα την ίδια μέρα που συμβαίναν με ‘λογιστική τάξη’ που περιορίζει την πιθανότητα λάθους”.

Για την επίσκεψη στην Κορακιάνα ο Παν. Σαμαρτζής σημειώνει: “Υπήγεν… διότι προ ημερών οι χωρικοί τον επροσκάλεσαν”. Και ο Π. Σαμαρτζής συνεχίζει: “… Διαρκούντος του γεύματος οι προύχοντες του χωριού του έκαμαν διαφόρους ομιλίας…”. Του είπαν, λέγει, καθαρά και ξάστερα ότι θέλουν την Ένωση. Και εκείνος τους μίλησε για τις προτάσεις του στη Βουλή για μεταρρυθμίσεις. “Τότε είπε, θέλει είσθε καλλίτερα και θέλει χαίρεσθε πολλά δικαιώματα”. “Όχι”, του απάντησαν αυτοί, “…ό,τι κάμνουν οι Αντιπρόσωποί μας καλά καμωμένα” (σελ. 14 και 25). Και οι Αντιπρόσωποί τους, δηλαδή η Ιόνια Βουλή στις 4, και με το νέο ημερολόγιο στις 17.2.1859, καταψήφισε τις προτάσεις του για μεταρρυθμίσεις και ενέμεινε στο αίτημα της Ένωσης. Σχετικό με την απόφαση (ψήφισμα) εκείνη της Ιόνιας Βουλής υπήρξε και το σύνθημα που βροντοφωνούσε καθημερινά ο λαός της Κέρκυρας «Ένωση και ξερό ψωμί» (βλ. Αντ. Ι. Αγιούς ‘Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα’, Κέρκυρα 2006, σελ. 84, σημ. 98).

Σημειώνω εδώ, ότι εκείνο που αποκλειστικώς και μόνον ενδιέφερε τον Γλάδστωνα και την Αγγλική Προστασία ήσαν οι «Μεταρρυθμίσεις». Όχι, όπως δέχεται η κρατούσα άποψη, ή διαπίστωση τής θέλησης ή όχι των Ιονίων για την Ένωση. Επ’ αυτού δε πιστεύω ότι δικαιολογείται ουδεμία αμφιβολία. Ακριβώς για την ματαίωση του αιτήματος της Ένωσης ερρίφθη η ιδέα των μεταρρυθμίσεων. Και επρόκειτο όντως περί σοβαρών μεταρρυθμίσεων, που θα βελτίωναν δίχως άλλο τη ζωή των κατοίκων, όπως όμως επεδίωκε η πονηρή Αγγλία, αυτή η βελτίωση θα «αποκοίμιζε» τους Επτανήσιους σε τρόπον ώστε να ξεχάσουν το αίτημα της Ένωσης.

Αλλά ας επανέλθουμε στην Κορακιάνα. Το γεύμα έγινε στο σπίτι του Προεστού (2) Δημήτρη Μεταλληνού-Γκάγκα, στη συνοικία Νεροσυρμή, που βρίσκεται στο κάτω μέρος της σημερινής Άνω Κορακιάνας. Στη συνέχεια, ωστόσο ο Άγγλος Αρμοστής-Απεσταλμένος έτυχε ιδιωτικής φιλοξενίας και εντυπωσιακής υποδοχής από γνωστό Κορακιανίτη μεγαλοεπιχειρηματία της πόλεως, τον Αθανάσιο Ζερβόπουλο (Σαγιάνο), που τον είχε προσκαλέσει στο σπίτι του στο επάνω μέρος του χωριού (στη συνοικία Αγίου Γεωργίου). Μέσα σε μια, τεχνηέντως φτιαγμένη, ενθουσιώδη ατμόσφαιρα, ρίχτηκαν από το βουνό και “φουρνέλα”. Προς τιμήν του Άγγλου Αρμοστή. Και με πρωτοβουλία και προσωπική δαπάνη του φιλοξενούντος Κορακιανίτη μεγαλοεπιχειρηματία! Όχι του χωριού!

Για τη συζήτηση στο σπίτι του Προεστού, που έγινε η επίσημη συνάντηση, τονίζω ότι επρόκειτο για μία συζήτηση ανάμεσα σε αγράμματους κατά το πλείστον χωρικούς από το ένα μέρος και ένα εξέχοντα Άγγλο Πολιτικό-Απεσταλμένο, και συγχρόνως Αρμοστή, από το άλλο μέρος. Ας αναφερθεί εδώ ότι όταν ο Γλάδστων ήλθε στην Κέρκυρα (24.11.1858) είχε διατελέσει Βουλευτής και Υπουργός και όταν επανήλθε (20.2.1859) στην Αγγλία (διετέλεσε) Βουλευτής, Αρχηγός Κόμματος, Υπουργός και τέσσερις φορές Πρωθυπουργός (από το 1868 έως και το 1894).

5.Η εφημερίδα “ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ” για την επίσκεψη-συνάντηση της Κορακιάνας.

Στην εφημερίδα “ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ”, που υπεστήριζε την Ένωση, σε απάντηση-ανασκευή δυσμενών ως προς την στάση των συγχωριανών του σχολίων (φύλ. 13.1.1859), με επιστολή του, ο Προεστός Κοινοπιαστών Χ. Γ. Εμμανουήλ Πουλημένος λέγει, ότι ο Γλάδστων επεσκέφθη το χωριό του την ημέρα των Χριστουγέννων, τον υπεδέχθησαν οι χωρικοί και συζήτησαν μαζί του για διάφορα πράγματα. «Θέμα όμως Ενώσεως δεν συζητήθηκε καθόλου». Διαψεύδει τα δημοσιευθέντα και ζητά αποκατάσταση της αλήθειας. Και προσθέτει ότι “…εκτός άλλου ημείς είμεθα απόγονοι των Ελλήνων και επιθυμούμεν την Ένωσιν”. Η εφημερίδα αποκαθιστά και συγχαίρει τους Κοινοπιαστινούς.

Όμοιου περιεχόμενου διάψευση του Προεστού του Σταυρού Αντωνίου Ραρή, δημοσιεύεται την ίδια ημέρα στην ως άνω εφημερίδα.

Για την Κορακιάνα, και ενώ η “ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ” δεν έχει κάμει κάποιο δυσμενές σχόλιο, δημοσιεύει στο ίδιο φύλλο επιστολή του εκ Κορακιάνας συνδρομητού της Σταυράκη Μεταλληνού του Σπυρίδωνος (“ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ” Φυλ. 5/13.2.1859). Ο επιστολογράφος, εξιστορεί τα της συναντήσεώς του μετά του Άγγλου Αρμοστού- Απεσταλμένου, λέγων ότι διερμήνευσε με παρρησία τα παράπονα των κατοίκων εναντίον της Προστασίας, για να επαναλάβει στο τέλος, ότι το αίτημα των κατοίκων ήταν η Ένωση με την Ελλάδα “Ημείς είπεν, ο Μεταλληνός, είμεθα Έλληνες και Χριστιανοί Ορθόδοξοι, τουτέστιν έχομεν κοινά με τους δούλους και τους ελευθέρους αδελφοούς μας, κατά την γλώσσαν και την θρησκείαν, και ως εκ τούτου επιθυμούμεν να ενωθώμεν με το Έθνος μας. Το εθνικό τούτο αίσθημά μας καμία δύναμις δεν δύναται να το εκριζώσει εκ της καρδίας μας” και έκλεισε την επιστολήν του ο Σταυράκης Μεταλληνός: “Ταύτα  είναι, Κε Συντάκτα, τα διατρέξαντα εν Κορακιάνα, τα οποία και σας παρακαλώ να δημοσιεύσητε όσον τάχιστα όπως καταψευσθεί πας ο τα εναντίον διατεινόμενος και σπερμολογών”. Όλα τα προαναφερθέντα, κι ακόμη περισσότερα, δημοσιεύονται στην Εφημερίδα “ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ ΝΕΑ” (Φύλ. 8.3.1971 και 15.3.1971).

6. Ο ίδιος ο Γλάδστων για την επίσκεψή του στην Κορακιάνα

Ο ίδιος ο Αρμοστής Ουίλιαμ Γλάδστων ομολογεί ότι πήγε πράγματι στην Κορακιάνα και του είπαν οι κάτοικοι ότι “Είμαστε Έλληνες και θα είμαστε ευτυχείς εάν μπορούσαμε να ενωθούμε με την Ελλάδα…”. Το γράφει σε επιστολή-αναφορά του προς τον Υπουργό των Αποικιών σερ Ε. Λύττον, που του έστειλε με χρονολογία 10.2.1859 και κατά το παλαιό ημερολόγιο 28.1.1859, δηλαδή αμέσως την επόμενη ημέρα της επισκέψεώς στην Κορακιάνα (βλέπ. Αντώνιον Λευκόκοιλο-Δούσμανη, στην Ιταλική γλώσσα βιβλίο του, LA MISSIONEDI SUA LIGNORIA ONOREVOLISI MA WILIAN EWART GLADSTONE AVELLE ISOLE JONIE. CORFU, 1869, σελ. 225-232).

Προσθέτει όμως, ο Άγγλος Αρμοστής ότι οι Κορακιανίτες του είπαν ότι θέλουν την Ένωση, αλλά πίστευαν ότι τούτο δεν είναι δυνατόν να γίνει, πράγμα που φυσικά δεν είναι αληθές. Ούτε ο Π. Σαμαρτζής, ούτε ο Σταυράκης Μεταλληνός, έχουν πει κάτι τέτοιο. Τον επικρίνει γι’ αυτήν του την προσθήκη ο συγγραφέας του βιβλίου Αντώνιος Λευκόκοιλος- Δούσμανης, που ας σημειωθεί είχε διατελέσει εκείνη την περίοδο Γραμματέας της Γερουσίας (αξίωμα παρόμοιο με το του σημερινού (τότε δηλαδή) Πρωθυπουργού, κατά τον Ιστορικό Σπυρ. Μ. Θεοτόκη (Αποστολή στην Επτάνησο του Γ.Ε.Δ. ΓΛΑΔΣΤΩΝ κ.λπ Κέρκυρα 1994, Τυπογραφείο Ξ.Γ. Βλάχου, σελ. 7), αφού η Γερουσία ασκούσε την Εκτελεστική Εξουσία, ήταν δηλαδή η Κυβέρνηση του Ιονικού Κράτους.

Ο Αντ. Δούσμανης με δριμύτατη κριτική κατά του Άγγλου Απεσταλμένου και Αρμοστή, γράφει: “Παρουσιάζοντας το Κορακιανίτικο πικ-νικ με αυτό τον τρόπο είναι αλήθεια ότι ο μεγάλος πολιτικός έθεσε τον εαυτό του σε ανοικτή αντίθεση με τις ίδιες του τις εντυπώσεις… σχετικά με το Ελληνικό συναίσθημα του παρόντος. Αυτό το πικ-νικ συνδυαζόταν τόσο καλά έτσι όπως το παρουσίασε με κάποιες μυστικές, επιτακτικές πολιτικές συζητήσεις (συνδυαζόταν επίσης) και με τις μυστικές συνωμοσίες… Εμείς δεν θα επαναλάβουμε αυτό που είχε ειπωθεί από τους ίδιους τους Κορακιανίτες και από άλλα άτομα άλλων χωριών στις εφημερίδες της Κέρκυρας σχετικά με αυτά που λεγόταν για τις περιοδείες του πολιτικού απεσταλμένου στην ύπαιθρο (σελ. 229). Και ο Δούσμανης συνεχίζει γράφων ότι “τα εν λόγω άτομα”, δηλαδή οι Κορακιανίτες και άλλοι, “δίνανε παλαιά αυτές τις πληροφορίες μέσω της κερκυραϊκής εφημερίδας “Νέα Εποχή” για να διαψεύσουν μερικά κουτσομπολιά που κυκλοφορούσαν” (σελ. 229, υποσημ. 1).

Είναι σαφής εδώ η αναφορά του Αντ. Δούσμανη στις επιστολές Σταυράκη Μεταλληνού και Προεστών Κοινοπιαστών και Σταυρού. Και δικαιολογεί την εκτίμηση του Σπύρου Γ. Γασπαρινάτου (Σελίδες Επτανησιακής Ιστορίας, Αθήνα 2010, σελ. 264) ότι ο Γλάδστων “προσπάθησε μέχρι την τελευταία χρονική στιγμή να διατηρηθεί η Προστασία στα Νησιά”. Και λαθεμένα, έσπευσαν κάποιοι να τον χαρακτηρίσουν Φιλέλληνα!

Δεν θέλω να αγνοήσω την κατά του Δούσμανη διατυπωθείσα κατηγορία ότι ήταν καταχθόνιος (3). Και μάλιστα ο αφανής Αρχηγός του κόμματός τους. Είναι απόλυτος επ' αυτού ο Δημήτρης Χ. Καπάδοχος (Αφιέρωμα στην Ιστορία της Κέρκυρας, Αθήνα 2001, σελ. 130), που πάντοτε σέβομαι τις απόψεις του. Και άλλοι παλαιοί και νέοι συγγραφείς.

Ωστόσο, πιστεύω, ότι, αυτά που φέρνει στο φως ο Δούσμανης, εμφανίζων την επιστολή-αναφορά του Γλάστωνος προς τον Προϊστάμενό του Υπουργό των Αποικιών Λύττον, περί της επισκέψεώς του την προηγούμενην ημέραν στην Κορακιάνα και περί του αιτήματος της Ενώσεως, που του διατύπωσαν οι Κορακιανίτες, έστω και όπως διαστρεβλώνοντας τα λόγια τους, ο Γλάστων τα αναφέρει, καθώς και τα όσα γράφει (ο Δούσμανης) για τις ύπουλες κινήσεις και συνωμοσίες, όλα αυτά έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον. Και τούτο διότι επιβεβαιώνεται η ύπαρξη αυτών των γεγονότων από άνθρωπο που τα γνωρίζει “από τα μέσα”. Έστω κι αν αυτός τα γράφει για δικαίωση ή εξιλέωσή του. Πολύ περισσότερο που τις τελευταίες αθλιότητες τις συνδέει με τα δημοσιεύματά της "ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ", για τις πληροφορίες που δίναν “για να διαψεύσουν μερικά κουτσομπολιά που κυκλοφορούσαν”. Όπως εκείνες, προσθέτω εγώ, που ενεφάνιζαν τους Κοινοπιαστινούς ως μη επιθυμούντες τάχα την Ένωση.

7. Ο Γλάδστων ξαναπηγαίνει στην Κορακιάνα.

Τη 29.1.1859 ο Άγγλος Απεσταλμένος, δύο μόλις ημέρες μετά την επίσκεψή του στην Κορακιάνα ξαναπηγαίνει στο ίδιο χωριό. Αυτή τη φορά, επιβαίνων της κανονιοφόρου “Ospey” οικογενειακώς, αποβιβάζεται (με βάρκα) στον Ύψο. Τον υποδέχτηκαν οι παρευρισκόμενοι και προστρέχουν και κάτοικοι της γύρω περιοχής. Κατεβαίνει από το επάνω μέρος του χωριού (τη σημερινή Άνω Κορακιάνα) για να τον υποδεχθεί και ο Προεστός του χωριού. Ρωτάει ο Αρμοστής τους κατοίκους πώς περνούν. Του απαντούν “καλά”, αλλά θα είναι καλλίτερα, αν ηθέλαμεν ενωθεί με την Ελλάδα». Αυτή τη φορά, δεν φαίνεται, να κάνει λόγο για τις μεταρρυθμίσεις που έχει προτείνει στη Βουλή. Ολοήμερη λοιπόν εκδρομή στον Ύψο μέσα στο καταχείμωνο. Για “διασκέδασιν” γράφει ο Παν. Σαμαρτζής! (σελ. 146-147)

8. Φυσικά υπήρχαν και ανθενωτικοί

Ανθενωτικοί και βέβαια υπήρχαν. Και εκ πεποιθήσεως (πολλοί λίγοι). Και «καταχθόνιοι» και κάθε λογής Αγγλόδουλοι. Πρώτοι οι αριστοκράτες. Γράφει σχετικώς ο Γερ. Χυτήρης (Εφ. «Κερκυραϊκά Νέα» Φύλ. 1093 της 7.7.1970, μιλώντας για ολόκληρη την Επτάνησο, ότι η τάξη της κληρονομικής αριστοκρατίας είχε λόγους συμφέροντος να μην επιθυμεί την Ένωση. Και συνεχίζει: «Μαζί της κι ένας αριθμός προμηθευτών του αγγλικού στρατού, εμπόρων, και επαγγελματιών, που η αναχώρηση των ξένων δυνάμεων σήμαινε γι’ αυτούς το τέρμα μιας κερδοφόρας δραστηριότητας».

Ειδικώς στην περίπτωση της Κορακιάνας οι σκληροί ανθενωτικοί ήταν Κορακιανίτες που δραστηριοποιούνταν εμπορικώς (επιχειρηματικώς) μέσα στην πόλη της Κέρκυρας. Ευρισκόμενοι συγχρόνως σε στενή επαφή και επικοινωνία με συγχωριανούς τους στο χωριό επί των οποίων και έκαναν χρήση, για να επηρεάσουν το φρόνημά τους, της οικονομικής επιρροής που ασκούσαν σ’ αυτούς ή κάθε άλλης εξαρτήσεως. Δύο εξ αυτών ήσαν αποκλειστικοί προμηθευτές ψωμιού. Του Αγγλικού Στρατού ο ένας και του ναυλοχούντος στο λιμάνι Αγγλικού Στόλου ο άλλος. Του τελευταίου, του Αθανασίου Ζερβόπουλου - Σαγιάνου, ήταν τόσο μεγάλη η οικονομική ισχύς, ώστε επρομηθεύετο στάρι απ’ ευθείας από την Κριμαία. Πρόκειται για τον ίδιο Σαγιάνο που είχε φροντίσει να πληρώσει για να ρίξουν από το βουνό “φουρνέλα” προς τιμή του Άγγλου Αρμοστή. Ο άλλος ήταν ο Παναγιώτης Μεταλληνός (Παναούτσος).

9. Απεγνωσμένες προσπάθειες για ματαίωση της ένωσης

Σε σχέση με την περιφορά αναφοράς προς υπογραφήν, για ματαίωση της ένωσης, παρατηρώ, ότι, κατά τη γνώμη μου, τα όσα γράφει ο Σπύρος Κατσαρός (Το παραμύθι της Ηλιώς, τόμος Πρώτος, 1978-1982, σε φυλλάδια αρχικώς, σελ. 58-82), για υπογραφή έναντι μιας χρυσής λίρας, στους Κοινοπιάστες με πρωτοστάτη και διακινητή της αναφοράς (λευκού χαρτιού) τον Αριστοκράτη-Μεγαλοκτηματία και εξέχοντα αξιωματούχο της Ιόνιας Πολιτείας Δημήτριο Κουρκουμέλη και στην Κορακιάνα, χωρίς πληρωμή, με διακινητή τον Παπαούτσο. Όλα αυτά, λέγω, που γράφει ο Σπ. Κατσαρός, είναι υπερβολικά. Όμως παντελώς ψευδή δεν μπορώ, δίχως αποδείξεις, να τα αποκαλέσω. Άλλωστε ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτηρίζει την εργασία του ως Βιογραφική Μυθιστορία του Κερκυραίου (Ποταμίτη) λαϊκού ποιητή Σπύρου Περούλη (Περουλάκη). Όχι Ιστορία! Είναι πράγματι παραμύθι και μαζί ιστορία: Λίγη ιστορία, πολύ παραμύθι και πολύ μυθιστόρημα.

Αυτό πάντως το ανηλεές κυνηγητό πτωχών χωρικών, κυρίως από τους μεγαλόσχημους ανθενωτικούς πιστωτές τους, που καθιστούσε ιδιαίτερα επώδυνη, αν όχι αδύνατη, την άρνησή τους, γίνονταν σ’ ολόκληρη την Κέρκυρα και σ' όλη την Επτάνησο.

Στη Ζάκυνθο μάλιστα, με τη συμμετοχή και άλλων στοιχείων, ξέσπασαν και εκτεταμένες ταραχές πολιτικά υποκινούμενες. Ο Παν. Χιώτης (Ιστορία του Ιονίου Κράτους, όπου ανωτ. σελ. 634-636) αναφέρει ότι: «Το καταχθόνιο κόμμα και οι νεόφυτοι Ριζοσπάσται (4) διέδιδαν εις την Ευρώπη ότι οι Επτανήσιοι μεταμελούνται και δεν θέλουν να υποστηρίξουν την Ένωση. Επετέθηκαν μάλιστα στη Ζάκυνθο κατά του Λομβάρδου οι αντιλομβαρδικοί ενώ εψάλλετο δοξολογία εν τω Μητροπολιτικώ ναώ...».

10.Η ένωση, επιτέλους, ήρθε

Μετά το Γολγοθά, ήλθε, επί τέλους, η Ανάσταση!

Η Ένωση της Επτανήσου με την Μητέρα Ελλάδα την 21ην Μαΐου 1864 έγινε πραγματικότητα. Και την 25ην του ίδιου μήνα φτάνει εδώ στην Κέρκυρα ο νέος Βασιλέας της Ελλάδος Γεώργιος ο Α΄, στον οποίο έγινε θριαμβευτική υποδοχή, όπου και παρέμεινε μέχρι και την 21ην Ιουνίου 1864, συνεχίσας την περιοδία του στους Παξούς, στη Λευκάδα, την Κεφαλληνία, την Ιθάκη και αλλού.

11.Ποιος ή ποιοι κέρδισαν από την Ένωση. Και ποιος ή ποιοι έχασαν

Περί του ποιος έχασε και ποιος κέρδισε από την Ένωση, η περίπτωση πρέπει να εξεταστεί αρχικώς σε σχέση με την Αγγλία, που, ακόμη μέχρι σήμερα, θεωρείται αφελώς από κάποιους ως η Μεγάλη Δωρήτρια της Ένωσης. Παραχώρησε λέγουν τα Ιόνια Νησιά ως προίκα επί τη ανόδω του στον Ελληνικό Θρόνο, στον νέο Βασιλέα Γεώργιο τον Α΄.

Επί αυτού γράφει ο Σπύρος Γασπαρινάτος, παρατηρούμε ότι, τα νησιά είχαν μεταβληθεί σε ηφαίστειο για την Αγγλική Προστασία. Η ανάπτυξη του ατμού στη ναυσιπλοΐα είχε αποδυναμώσει πλέον την εμπορική αξία της θάλασσας των νησιών του Ιονίου. Ο αγώνας ενός μικρού - ένδοξου την καταγωγήν - λαού για την ανεξαρτησία του, εξέθετε στα μάτια της παγκόσμιας κοινής γνώμης την υποτιθέμενην φιλελευθέρων αρχών Βρετανική διακυβέρνηση. Είχε πια φτάσει η ώρα που ο καρπός είχε ωριμάσει. Κατά την έκφραση του λόρδου Ράσσελ η Επτάνησος είχε αποβεί για το Βρετανικό στέμμα «πηγή δυσχερειών μάλλον ή ωφελημάτων». Αυτή λοιπόν ήταν η πολιτική πραγματικότητα. Τα νησιά έπρεπε να δοθούν, είχαν ουσιαστικά κερδίσει την ελευθερία τους με την αγωνιστικότητα και το αίμα των κατοίκων τους. Έτσι ήλθε η ώρα να παίξει το ρόλο του ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός της Βρετανικής πολιτικής και η υψηλή διπλωματία για να μετατραπεί η ζημία σε όφελος (Σπύρου Γασπαρινάτου, όπως ανωτέρω, σελ. 270-271).

Ποιος λοιπόν ή ποιοι κέρδισαν; Και ποιος ή ποιοι έχασαν;

Από δική μας, δηλαδή Ελληνικής, πλευράς:

Πρώτα πρώτα το Ελληνικό κράτος ωφελήθηκε τα μέγιστα.

Στον πληθυσμό των 1.100.000 κατοίκων του, με την Ένωση προστέθηκαν σχεδόν 250.000 νέοι υπήκοοι, ήτοι οι Επτανήσιοι αποτέλεσαν το 1/5 του Ελληνικού πληθυσμού. Κυρίως όμως τεράστια ήταν η συμβολή τού ανεπανάληπτου Επτανησιακού Πολιτισμού στην πνευματική και πολιτιστική αναγέννηση της πατρίδας μας.

Η ιδιαίτερη πατρίδα μας, η Κέρκυρα:

Οι χωρικοί, που ζούσαν μια βασανισμένη ζωή από την εποχή των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων, των μετέπειτα ξένων κατακτητών (Ανδηγαυών - Βενετών) και Ρωσσοτούρκων, ακόμη, που δημιούργησαν μεν το πρώτο ημιανεξάρτητο Ελληνικό κράτος, επανέφεραν όμως τα προνόμια των ευγενών και την άθλια ζωή των χωρικών. Μέχρι και την Βρετανική Προστασία, κατά τη διάρκεια της οποίας οι χωρικοί μας συνέχισαν να είναι κάτω από την ασφυκτική εξουσία του αριστοκράτη-ιδιοκτήτη της γης που με τον ιδρώτα τους και εν μέσω αφάνταστης ανέχειας και φτώχειας καλλιεργούσαν.

Αυτοί δίχως αμφιβολία κέρδισαν. Είδαν καλύτερες ημέρες με την αγροτική αποκατάσταση, που το Ελεύθερο Ελληνικό Κράτος έκαμε, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση (50 ετών). Έγιναν, επί τέλους, αφεντικά των κτημάτων που καλλιεργούσαν και τακτοποιήθηκαν τα χρέη που τους έπνιγαν. Δεν πρέπει να διαφεύγει από κανέναν ότι η κατάσταση των χωρικών στα τέλη της Αγγλικής Προστασίας ήταν αθλιέστατη. Ο Γενικός Εισαγγελέας του Ιονίου Κράτους, μιλώντας στην 12η Βουλή (1862) κατά την συζήτηση του θέματος των αγροτικών χρεών, αναφέρει περίπτωση απώλειας περιουσίας για ευτελές ποσόν. Είπεν: «Πτωχός τις, δι εν μόδιον (5)  αραβοσίτου απώλεσεν 80 ελαιόδενδρα (βλέπε Γερ. Χυτήρη, Η Κέρκυρα στα μέσα του 19ου αιώνα, Δημοσιεύματα Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών, Κέρκυρα 1988, σελ. 69-70)

      Ο ίδιος (Γ. Χυτήρης) σε άλλο του δημοσίευμα (Εφ. «Κερκυραϊκά Νέα» Φύλ. 1171 της 18.9.1972, που έχει περιληφθεί ολόκληρο στο βιβλίο «Γεράσιμος Χυτήρης, Σημειώσεις ενός Κερκυραίου», Εκδ. Γαβριηλίδη, Αθήνα 2010, σελ. 139),  με τίτλο «Οι διαχρονικοί Χρεώστες», λέγει: «... Χρεώστης όμως εφ’ όρου ζωής ήταν ο κάτοικος της υπαίθρου προς τον άρχοντα γαιοκτήμονα ή τον αστό τοκογλύφο  και για δάνεια συντηρήσεως, που η πείνα τον υποχρέωνε να δημιουργεί. Η Αγγλία, που δεν επιθυμούσε τη σύμπνοια των υποτελών της, δεν πήρε ποτέ σοβαρά μέτρα για να μειώσει το οξύ αυτό κοινωνικό πρόβλημα. Αντίθετα, παραχωρούσαν με ευχέρεια οι δικαστικές υπηρεσίες το Mandato a legge: «Έκαστος δύναται να λάβει παρά του Ειρηνοδικείου έν ένταλμα, δι ου τω επιτρέπεται δι’απαιτήσεις εξ ωρισμένων ειδών συμβολαίων να κατάσχη ή αφαιρέση οιανδήποτε εύρη κινητήν περιουσίαν οιουδήποτε οφειλέτου, το ένταλμα δε τούτο ισχύει δ’ εν έτος, χωρίς να ορίζεται εν αυτώ το πρόσωπον καθ’ ου δύναται να εκτελεσθή, η δε απλή επίδειξις του θαυμασίου τούτου ημίσεως φύλλου χάρτου προς πάντα υπηρέτην της Αρχής θέτει τούτον εις τας διαταγάς του κομιστου, εναντίον παντός ούτος προαιρείται άτομου».

Και το άρθρο συνεχίζει: «Εκτός από αύτο, μια σειρά νόμων βενετσιάνικης επίνοιας συνέχιζαν την ισχύν τους, διατηρώντας μεσαιωνική κατάσταση στην ύπαιθρο. Η επίσημη εφημερίδα του Ιονίου Κράτους δημοσίευε συνεχώς καταστάσεις και πλειστηριασμούς για ληξιπρόθεσμα δάνεια αγροτών σε ιδιώτες… Γι αυτό σαν ήρθε κάποτε η Ένωση, πέσανε όλοι οι χρεώστες πάνω στους τοκογλύφους. Το πρόβλημα, ιδιαίτερα στην Κέρκυρα, είχε πάρει τέτοιαν οξύτητα, που ο τότε εισαγγελέας Γκολφινόπουλος εισηγήθηκε την κρατική επέμβαση. «Το ζήτημα», έγραφε, «δεν αποτελεί απλήν πολιτικήν ή δικαστικήν διαφοράν, αλλ’ είναι ακριβώς κοινωνικόν».

Ειδικώς, η πόλη της Κέρκυρας έχασε. Από πρωτεύουσα κράτους, έγινε επαρχία. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Εθνικώς όμως, που είναι το σπουδαιότερο, κέρδισε. Κι εδώ έγκειτο το μεγαλείο της ιδιαίτερης πατρίδας μας.

Αναγνωρίζωντας αυτή τη ζημία, ο Κεφαλλωνίτης κορυφαίος Ριζοσπάτης Αγωνιστής Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος, έκαμε την μνημειώδη αφιέρωση (6)

«Τη ευάνδρω και περικαλεστάτη Κερκύρα,

Φίλη δε των Μουσών θερμοτάτη

Τη τέως χάριν Ελευθερίας, Ανεξαρτησίας

και Εθνικού μεγαλείου τα πρωτεία

μεγαλοψύχως αποθεμένη και το υλικόν

συμφέρον γενναίως παριδούση».

Τελειώνω εδώ, με την παρατήρηση, ότι ύστερα από την λεπτομερή αυτή ενημέρωση, και μετά τη διάδοσή της στον κόσμο, με φροντίδα όσων τη διάβασαν - αφού μάθουν όλη την αλήθεια, όποιος, ντόπιος ή μη, ξαναπεί ότι οι Κορακιανίτες και οι Κοινπιαστινοί δεν ψήφισαν την Ένωση, αξίζει να τους βάλετε «πιπέρι στο στόμα!»

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1) Δεν υπάρχει αντιστοιχία της λίρας στερλίνας με το σημερινό ευρώ. Πάντως τα 1.800 δίστηλα ή 374 περίπου λίρες στερλίνες ήταν σημαντικό ποσόν.

 2) Προαστώς (του προεστώτος): Ήταν όργανο της Εκτελεστικής Αστυνομίας του Ιονίου Κράτους. Τον υποδείκνυαν οι κάτοικοι κάθε χωριού (άνδρες) γραπτώς και ενυπογράφως. Όχι όλοι. Μόνον οι πολύ λίγοι που είχαν δικαίωμα να είναι εκλογείς. Δεν ήταν αντιπρόσωπος του χωριού στην Κεντρική Κυβέρνηση, αλλά το αντίθετο. Εκπροσωπούσε την Κρατική Εξουσία (την Εκτελεστική Αστυνομία) στο χωριό και εκτελούσε τις εντολές της. Είχε πάρα πολλές αρμοδιότητες. Αναφέρω μερικές: Στην περίπτωση «φόνου» ή «λαβοματιάς» ή άλλου κακουργήματος, «Να τους στείλει πιασμένους ομού με τον πονεμένον εις την Αστυνομίαν»), τους φερόμενους ως υπαίτιους να φροντίσει «να φυλαχτούν και να διατηρηθούν απείρακτα τα ίχνη του κακουργήματος» και επί φόνου, να προσέχει να μην μετατοπισθεί το σώμα του φονευθέντος. Επί αιφνιδίου θανάτου, το ίδιο. Και να απαγορευθεί η συγκοινωνία με το νεκρό σώμα. Να επαγρυπνεί αδιακόπως για την ησυχία και εάν δεν εισακουστεί «θέλει πιάσει τους ταραχοποιούς». Για τα αναγκαία μέτρα προς διατήρηση της ησυχίας, για να μη «φορεί κανείς επάνω του άρματα», να μην μένουν αργά τα βράδια ανοικτά τα εργαστήρια. Όχι κρασοπωλεία χωρίς άδεια». Όχι «ξερίζωμα ελαιοδένδρων ή κοπή κλόνων». Να επαγρυπνεί για τις ζωοτροφές (υγιεινές, καλή ποιότητα), προσδιορισμένη τιμή (στο ψωμί, ελαιόλαδο κ.λπ.).

Ως προς την εκτέλεση δημοσίων πράξεων («πιάσιμο ανθρώπου», όταν «προσταχθή» και αποστολή του στην «χώρα».

Όλα τα όργανα της Εκτ. Αστυνομίας επικοινωνούν μόνον δια μέσου του Προεστώτος. Και μόνον αυτός (επικοινωνεί) με την Κεντρική Διοίκηση, στην οποία αναφέρεται πάντα (Εγκύκλιος αρ. 2404, Νο 947 del Repertorio της 17/29 Ιουλίου 1837 του Εφόρου της Εκτελεστικής Αστυνομίας προς τους Προεστώτες των Χωριών, ΙΑΚ = Ιστορικόν Αρχείον Κερκύρας, απόφ. 2, αρ. 113).

Επίσης, οι Προεστώτες είχαν και δικαστικής φύσεως χρέη επί υποθέσεων των Ειρηνοδικείων (παραλαβή αγωγών - ποινικών και αστικών), καταχώρησή τους σε ειδικό κατάλογο, αποστολή και προσκόμισή τους στον Κριτή κατά την μηνιαίαν συνεδρίασιν, γνωστοποίσιν της αγωγής στον εναγόμενον, παραπομπή του βεβαρημένου σε Ιατρόν, εκτίμηση ζημίας, εκτέλεση τρεις ημέρες μετά τη δημοσίευσή τους των αποφάσεων του Κριτή (Εγκύκλιος αριθ. 375 της 25ης Σεπτεμβρίου 1843 του Γενικού Διευθυντή της Εκτελ. Αστυνομίας Γ. Ον. Λώρενς προς τους Προεστώτες της 4ης, 5ης και 7ης Περιοχής της Εξοχής, ΙΑΚ 388 υποφ. 3 και ΕΑ 1593).

Είχαν και άλλες αρμοδιότητες οι Προεστώτες, αλλά σταματώ εδώ.

 3) Καταχθόνιοι: Οι υπέρ της Αγγλικής Προστασίας, οι «Προστασιανοί», η παράταξη των Αγγλόφιλων. Σταθεροί κατά της Ένωσης.

Ριζοσπάστες: Οι κύριοι και ανένδοτοι υποστηρικτές της Ένωσης.

Οι Μεταρρυθμιστές: Υπεστήριζαν την Ένωση, αλλά, όπως ισχυρίζονταν, δεν έκριναν κατάλληλη την εποχή για την πραγματοποίησή της. Ήθελαν να προηγηθούν μεταρρυθμίσεις που θα βελτίωναν τις άθλιες συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσε ο λαός των Ιονίων Νήσων. Και αργότερα να γίνει η Ένωση. Στο τέλος τάχτηκαν υπέρ της Ένωσης οι Μεταρρυθμιστές και ένα τμήμα των Ριζοσπαστών, και κατά της Ένωσης οι Καταχθόνιοι και το άλλο τμήμα των Ριζοσπαστών, περί των οποίων τελευταίων, αμέσως κατωτέρω…..

 4) Νεόφυτοι Ριζοσπάσται: Ο Π. Χιώτης (όπου ανωτ. σελ. 634-635) εννοεί τους ανήκοντες στο ένα από τα δύο τμήματα στα οποία διεσπάστη το κόμμα των Ριζοσπαστών, λόγω ουσιωδών διαφωνιών ως προς τον τρόπο που ετοιμαζόταν να γίνει η Ένωσης (ζητήματα κυρίως κοινωνικής αποκατάστασης των Επτανησίων, που οι «νεόφυτοι» δεν έβλεπαν να επιλύονται). Τάχθηκαν κατά της Ένωσης.

5) Μόδιο (το): Μέτρο χωριτικότητας ξηρών καρπών και σιτηρών και αραβοσίτου (καλαμποκιού) ίσο με 8,75 λίτρα.

                                                              Κέρκυρα,   21 Νοεμβρίου 2017

                                                                ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΚΟΥΡΚΟΥΛΟΣ