Το 1869 και ενώ η Ένωση της Επτανήσου με τη Ελλάδα έχει προ πολλού συντελεστεί, ο Αντώνιος - Λευκόκοιλος Δούσμανης, μέσα από το βιβλίο του «LA MISSIONEDI SUA LIGNORIA ONOREVOLISI MA WILIAN EWART GLADSTONE AVELLE ISOLE JONIE. CORFU», αφηγείται γεγονότα και λεπτομέρειες από την αποστολή του Γλάδστωνος στα Ιόνια νησιά, μία δεκαετία νωρίτερα και πριν την Ένωση.

Ειδικότερα, στο κεφάλαιο του βιβλίου του με τίτλο «Οι μικρές αντιφάσεις των μεγάλων πολιτικών ανδρών και το Κορακιανίτικο πικ-νικ», ο Δούσμανης καταθέτει ότι «με το έγγραφο με ημερομηνία 26 Ιανουαρίου 1859, ένα συνοθύλευμα από ανήκουστες πολιτικές κακίες, ο πουριτανός πολιτικός (Γλάδστων) με φρίκη αποκαλύπτει στη σχολαστική του κυβέρνηση την ικανοποίηση που αυτός λαμβάνει να δώσει στην ίδια την κυβέρνησή του μια ικανοποιητική και εφησυχαστική αφήγηση. Με τη δική του αυτή έκθεση προς τον Γραμματέα του Κράτους αναφέρει ότι «το σχέδιο Καβαλιεράτου – Λομβάρδου» ήταν εξωφρενικό, υπέρ της άμεσης ενέργειας για την Ένωση» και ότι «η πρόταση Καβαλιεράτου πράγματι αποθαρρύνθηκε από την κοινή λογική και από τις καλές προθέσεις της Συνέλευσης και επομένως απεσύρθη». Πολύ καλά! Μα αυτή η εξωφρενική άλλη πλευρά, αυτό το διαβολικό σχέδιο από ποιόν συνετέθη; Αυτήν την άλλη πλευρά μόνον στο πρόσωπο του Δάνδολου μπορεί να τη βρει κανείς. Μπράβο στο Δάνδολο λοιπόν και μπράβο στη Συνέλευση! Ναι, πολύ καλοί! Αλλά μετά από τόσα συγχαρητήρια, με επίσημη αναγνώριση και επαίνους γι αυτόν τον Δάνδολο και γι αυτή τη Συνέλευση, τι έχει να πει στον Γραμματέα του Κράτους ο πολιτικός απεσταλμένος; Ο Απεσταλμένος Επίτροπος, όχι πιο αργά από τις 17 Φεβρουαρίου 1859, με ένα δικό του έγγραφο που φέρει τον αριθμό 26 κατηγορεί εκ νέου «τα μέλη από τα οποία αποτελείται η πλειοψηφία της Βουλής, που είναι ταυτισμένα με το παρόν σύστημα, τόσο ως δημαγωγούς, όσο και ως διακινητές υπηρεσιών» και στον ανώτερό του προσθέτει ότι ο Δάνδολος δεν είναι τίποτα άλλο παρά «ένα παθητικό εργαλείο στα χέρια των αντιμάχων κάθε συνταγματικής μεταρρύθμισης». Το αν υπήρχαν ή δεν υπήρχαν συμφωνίες και δεσμοί μυστικού μεταξύ Καβαλιεράτου και Λομβάρδου δεν θα μπορούσαμε να το πούμε. Με αυτούς τους δύο Σόλωνες απλά γνωριζόμασταν. Τι τι ακριβώς ήταν η περίφημη συνωμοσία ενωτικών-οπισθοδρομικών που επικρατούσε στο προτεκτοράτο των Ιονίων Νήσων, το έχουμε ήδη πει με τη βούλα. Θα μπορούσε κανείς να αρνηθεί ότι, παρά τις αντιφάσεις, διακρίνεται ως Μεγάλη Αποστολή;...

Φτάνει στην Κέρκυρα ο εντεταλμένος πολιτικός και γράφει στον ανώτερό του Γραμματέα του Κράτους ότι υπερισχύει ο αναβρασμός για την Ένωση στα Ιόνια Νησιά και ότι διακρίνει ελάχιστα ότι δεν υπάρχει επιθυμία για την Ένωσή τους με το Βασίλειον της Ελλάδος. Αφότου έκανε το ταξίδι του στην Αθήνα, γύρισε τα νησιά, περάτωσε την έρευνα στον ίδιο το Γραμματέα του Κράτους, η Αυτού Έντιμη Εξοχότης φαίνεται να είναι πεπεισμένη ότι το γενικό καθολικό συναίσθημα της ιθαγένειας ίσως να υπάρχει και στα Ιόνια Νησιά.

Όλα αυτά και άλλα πολλά παρόμοια βρίσκονται στα έγγραφα της 11^ης και της 13^ης Δεκεμβρίου 1858, της 13^ης Ιανουαρίου και της 10^ης Φεβρουαρίου 1859, όπου η Αυτού Έντιμη Εξοχότης έγραφε από την Κέρκυρα στον Γραμματέα του Κράτους:

«Κέρκυρα 10 Φεβρουαρίου 1859, Αριθμός 22

Κύριε,

Έδωσα να κάνουν τη συνημμένη μετάφραση ενός άρθρου που  υπάρχει στη Riga (!), ένα περιοδικό υπερ-Ενωτικό που τυπώνεται στη Ζάκυνθο και υποτίθεται ότι είναι σε στενή σύνδεση με έναν από τους αντιπροσώπους αυτού του νησιού. Αυτό περιέχει μια απλοϊκή μαρτυρία της φρίκης με την οποία οι δημαγωγοί εξετάζουν τις προτάσεις των πρακτικών μεταρρυθμίσεων υπό την σκέπη της Αυτού Μεγαλειοτάτης.

Υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις, ότι αυτή ομάδα απέχει πολύ από το να εκφράζει την πραγματική γνώμη του λαού. Εγώ μπορώ να σας παρέχω μία απόδειξη από ένα χτεσινό γεγονός. Είχα λάβει μια πρόσκληση από τους κατοίκους της Κορακιάνας, ένα χωριό με αρκετό πληθυσμό, που απέχει περίπου 10 μίλια από την πόλη της Κέρκυρας. Πήγα εκεί εχθές και με υποδέχτηκαν με μεγάλη ευγένεια τα υψηλά πρόσωπα του χωριού και πολύς κόσμος. Μετά από το γεύμα σε ένα από τα αρχοντικά, αρχίσαμε να συζητάμε ελεύθερα και αρκετοί από αυτούς που ήταν παρόντες εξέφρασαν, και εκ μέρους των υπολοίπων, τα παράπονά τους, τα οποία είναι κυρίως παράπονα ταξικά και. Παρόλο που κατευθύνονταν εναντίον της κυβέρνησης, εκφράζονταν ευθέως προς τους συντοπίτες τους. Ένας μόνον υπαινιγμός ειπώθηκε φευγαλέα σχετικά με την Ένωση με την Ελλάδα και εκφράστηκε ως εξής; Είμαστε Έλληνες και θα ήμασταν ευτυχείς εάν θα μπορούσαμε μα ενωθούμε με την Ελλάδα, αλλά ξέρουμε ότι αυτό είναι αδύνατον. Πρόκειται για μιαν απόδειξη του αυθεντικού ελληνικού αισθήματος του παρόντος. Θα ήταν εύκολο να σας παραθέσω και άλλα πιο ευχάριστα παραδείγματα στα οποία αυτή η ιδιότητα είναι τόσο δυνατή, όσο και άδεια.

Διατελώ μετά τιμής κλπ

W.E. Gladstone»

Παρουσιάζοντας το «Κορακιανίτικο πικ-νικ» με αυτόν τον τρόπο, είναι αλήθεια ότι ο μεγάλος πολιτικός έθετε τον εαυτόν τους σε ανοιχτή αντίθεση με τις ίδιες τους τις εντυπώσεις και με όλα όσα είχε γράψει στον ανώτερό του σχετικά με το ελληνικό συναίσθημα του παρόντος. Μα αυτό το πικ-νικ συνδιαζίνταν τόσο καλά έτσι όπως το παρουσίασε, με κάποιες μυστικές, επιτακτικές πολιτικές συζητήσεις και με το παθητικό εργαλείο και με τις μυστικές συνωμοσίες, ώστε τον έκαναν να ξεχάσει, μαζί με πολλά άλλα πράγματα, και σε αυτή την περίπτωση, αυτό που προηγουμένως είχε γράψει στον ανώτερό του. Πάρα πολύ καλά! Εντωμεταξύ, εμείς δεν θα επαναλάβουμε αυτό που είχε ειπωθεί από τους ίδιους τους Κορακιανίτες και από άλλα άτομα άλλων χωριών στις εφημερίδες της Κέρκυρας, σχετικά με αυτά που λεγόταν για τις περιοδείες του πολιτικού απεσταλμένου στην ύπαιθρο και θα συνεχίσουμε την αφήγησή μας...».

(1) το άρθρο στο περιοδικό Riga, προσδιόριζε την αποδοχή των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων ως τίποτε άλλο παρά μια εθνική αυτοκτονία.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η αφήγηση αυτή του Δούσμανη θα πρέπει από τον αναγνώστη να συνδυαστεί με το γενικότερο πλαίσιο των γεγονότων και κρίσεων, που εκθέτει ο χωριανός μας δικηγόρος, τ. Δήμαρχος Κερκυραίων Γιάννης Κούρκουλος, στη δημοσιευμένη στην ιστοσελίδα μας έρευνά του με θέμα «ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ ΚΟΡΑΚΙΑΝΙΤΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΠΙΑΣΤΙΝΟΙ» (http://www.korakiana.gr/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=23&Itemid=71)

Υ.Γ. Τα αποσπάσματα από το βιβλίο του Δούσμανη αποτελούν μέρος της έρευνας του Γιάννη Κούρκουλου, στη δε απόδοσή τους βοήθησε τόσον ο ίδιος, όσο και η Ελίνα Δούη.